Eskişehir Lokantacılar Odası Başkanı Bahar Bilen, koronavirüs sebebiyle bir yıldan fazla devam eden kısıtlamalar sebebiyle büyük mağduriyet yaşayan küçük esnafın sorunlarını ve çözüm yollarını eskişehirgazete.com’a  değerlendirdi. Aynı zamanda Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu Denetim Kurulu Üyesi de olan Bilen, salgın döneminde en ağır bedeli küçük esnafın ödediğini söyledi. 

Önlemlere harfiyen uyuyoruz

Sayın başkan ülkemizin ve insanlığın karşı karşıya olduğu salgın döneminde toplumun tüm kesimleri kısıtlamalardan olumsuz etkilendi. Lokantacılar ya da küçük esnafın durumu nedir?

Bir yılı aşan Koronavirüs salgını sebebiyle alınan önlemlerden en fazla etkilenen kesim küçük Esnafımız olmuştur. Arkanıza dönün bir bakın, bu süreçte küçük esnaf kadar mücadele eden var mı?  Lokantaların kapatılması, sanki virüsün tek kaynağıymış gibi davranılması, gerçekten büyük haksızlıktır. Pandemi süreci sadece küçük esnaf üzerinden yürütülmemeli Bedel ödeyeceksek, hep beraber ödeyelim. Virüsün kaynağı biz değiliz, halkımızın sağlığı için alınan tüm tedbirleri harfiyen yerine getiriyoruz. Yaklaşık bir yılın üzerinde kapalı olan bazı işletmelerimiz adeta cezalandırılmaktadırlar, bunlara çok acil çözüm getirilmeli destek verilmeli.

Kısa çalışma ödeneği uzatılmalıdır

Kısıtlamalar ve yaşanan belirsizliğin sebep olduğu olumsuzluklar ile ilgili kayıplar nelerdir, telafi için ne yapılabilir?

İşletmelerimiz her gün topluma hizmet veren yerlerdir,Bu işletmelerin faaliyetlerinin sınırlandırılması, ne kadar süre kapalı olacaklarını, yasakların ne kadar süreceğini belli olmadığından dolayı, aç kapa belirsizliği içinde evinin ve işyerinin kirasını vermek zorunda olan, elektrik,su, doğalgaz faturalarını nasıl ödeyeceğini düşünen esnafımızı kara kara düşündürüp, çok ciddi endişelendirmektedir. Bazı meslekler artık bitme noktasına geldi. Yeni tedbirler kapsamındaki kısıtlamalarla birlikte esnafımızın artık dayanacak gücü kalmadı. Restoranlar, Kafeteryalar, Düğün salonları, lokantalarımız ve benzeri işletmelerimiz bir kısmı kapatılmış,bir kısmı paket servisine uygun olmadığı İçin kapatmış,bir kısmı da kısıtlı çalışma ve belirli saatler arasında sadece paket servisi hizmeti vermelerine müsaade edilmiştir. Öyle ki bu durumdan binlerce üretici ve birçok tedarikçi firma pazar kaybına uğramışlardır. Kısa çalışma ödeneğinin kalkması ile birlikte, esnaflarımız çok büyük sıkıntılara düşmüştür, işyeri  bünyesinde çalışan,evine ekmek  götüren,işsiz kalma tehlikesi ile karşı karşıya kalan binlerce  kişinin durumu çok daha  da sıkıntılı ve vahim olduğunu belirtmek isterim. Kısa çalışma ödeneği pandemi bitene kadar mutlaka uzatılmalıdır. Bu süreçte esnafımız tatmin edici bir ödeme desteği alamadığı gibi parasızlıktan dükkanlarını açmakta zorlanıyorlar, sokağa çıkamaz hale gelmişlerdir. Psikolojileri bozulmuş, toplumsal travmalara ve aile içi huzursuzluklara sebep olmaya başlamıştır.

Dayanacak gücümüz kalmadı

Her şeye rağmen hayat devam ediyor. Hükümet’te bazı destekler veriyor. Bu desteklerden yararlanamıyor musunuz?

Kira, stopaj, elektrik,doğalgaz gibi giderlerimiz işlemeye devam etmektedir. Enerji tüketim sayaçlarımız ilgili kurumlar tarafından kesme kapatma ihbarları gelmeye başlamıştır, birçoğu kapalı durumdadır. Tedarikçi firmaların ve Mülk sahiplerinin önünde onurumuz ve prestijimiz zedelenmektedir, tüm bu giderlerin yanında esnafın üzerinde dayanacak gücü kalmamıştır! Verilen 25 000 liralık kredi desteği ile İlgili Bankalar tarafından Kredi notun düşük, kefil veya ipotek getir diyerek işi yokuşa sürülen bir çok esnaf arkadaşımız yararlanamamıştır. Durumu iyi olan esnafımızın böyle bir desteğe zaten ihtiyacı yoktu, önemli olan asıl zor durumda olan esnafımıza ulaşabilmekti, ayrıca kredi desteği. Adı üstünde kredi, ilerleyen süreçte yükümüze yük katmaya başladı, her şeyin ertelendiği ileri bir tarihe geri ödemekte de sıkıntılar yaşanacaktır, yapılan destekler hibe şeklinde veya pandemi bittikten sonra faizsiz makul ödenebilecek taksitler şeklinde olmalıdır.

Salgın mücbir sebep sayılmalıdır

Sorunlar ve yaşananlar ortada. Sizin sorunlar karşısındaki önerileriniz nelerdir?

Yaklaşık yüz yıldır Esnaf Teşkilatı İyi günde ve kötü günde her zaman Devletimizin yanında olmuştur, vergisini ödemiş, hiç bir talepte bulunmamış, sürekli veren el olmuştur. Cumhurbaşkanımızın kamuoyuna yaptığı açıklamayla, korona artık devletin resmi makamlarınca resmen mücbir sebep kabul edilmiştir demesi. Esnafımız Böylesi kötü gününde sosyal devletin gereksinimleri gereği çok acil yerine getirmesini bekliyoruz. “İyi günde kar ortağımız olan devletimiz, kötü günde de zarar ortağımız olmasını istiyoruz”. Vergilerimizi ertelemek değil; Pandemi süresice devletimiz tüm alacaklarından feragat etmeli, vergilerden muaf tutulmamız gerekir. Tahakkuk edecek yeni vergilerimizle birlikte, biriken borçlarımızın faizlerini silip anapara üzerinden ödeyebileceğimiz makul taksitlerle yeniden yapılandırmalıdır.  Bu süreçte ne kadar savunmasız ve korumasız olduğumuzu gördük. Yardım kampanyalarına boyun bükmek ve can suyu kredisi vermek yerine; Nasıl ki emeklinin, memurun, kamu ve özel sektör işçisinin gelir endişesi olmadığı gibi vergi mükellefi “Esnafımıza da çok acil asgari geçim ödeneği verilmelidir. ” Kapalı olan dükkan ve ev kiralarımız, İşyerlerimiz kapalı olduğu müddetçe kiralarımızın belirsizlik ortamı bitene kadar aynı kamusal alanlarda olduğu gibi dondurulması veya devletimiz tarafından işyeri kira desteğinin taraflar arası yapılan kira sözleşmesi üzerinden desteklenmesini istiyoruz. Mülk sahiplerinin önünde boynumuz bükük kalmaması için pandeminin başladığı tarihten itibaren, ihtilaflar oluşmaması İçin Devletimiz tarafından arabulucular tayin edilmeli,12 eşit taksite bölünerek ödememiz sağlanmalıdır.

 Krediler ve kart ödemeleri faizsiz ötelenmeli

Sayın Bilen sizin çözüm önerileriniz neler?

Kira stopajlarımız mülk sahibi tarafından karşılanmalı, esnafımız bu ağır vergi yükünden kurtulmalıdır. Özel Bankalar, çalışanlarımız dahil ticari, tüketici ve kredi kartı borçlarının da belirsizlik bitene kadar ertelenip, ek faiz işletmeden yapılandırılmalıdır. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan personelin işyeri kapalı kaldığı müddetçe işsizlik fonundan yararlanması gerekmektedir. Mücbir sebep kapsamında olanlar ve iş yerini kapatmış olanlar başta olmak üzere; 4/B kapsamında sigortalı olanların pandemi sürecinde talep etmesi hâlinde sigortalı ve bakmaya yükümlü olduğu kişiler, bu süre zarfında sağlık hizmetlerinden de kesintisiz yararlanmalıdırlar. İleride yine talep hâlinde bu sürenin ihya edilmesine ve primleri ödenerek kıdem’e ve emekliliğe sayılmasına olanak sağlanmalıdır. Bu süreçte işverenler ve çalışanlar olarak çok mağduruz. Esnafın tutunduğu tek dal da artık kırılmak üzere…   Ayrıca Anayasa’nın  173'üncü maddesi "Devlet, esnaf ve sanatkârı korur ve kollar derken esnaf ve sanaatkârı koruyup kollama noktasındaki bakış açısının yeterli olmadığını da görmekteyiz.  Ne kadar korur nereye kadar kollar daha somut ve belirgin ifadelerle aydınlatılmalıdır, çünkü Lokantacı esnafı olarak hizmet sektöründe  kısıtlı sermayesi ile günlük kazancını geçimini sağlayan insanlarız.

 Yardım almayı kabullenmek zor geliyor

 Kısıtlamalara rağmen yinede faaliyetlerinize paket servis şeklinde devam edebiliyorsunuz? Bu sizin nefes almanıza katkı yapmıyor mu?

Şu anda Odamız bünyesinde Esnafımızın Yüzde otuz’a yakını açık ve Paket servisi yapmaktadır, onların da yüzde yetmişi yüzde on ile yüzde yirmi kapasite arasında çalışmaktadır, malum uzaktan eğitim, Okullar kapalı Öğrenciler şehri boşaltmış durumda, halâ virüsün kaynağı esnafmış gibi oluşturulan yanlış algı evine kapanan halkımızda tedirginlik yaratmıştır, evinde kendi imkanlarınla hazırladıkları yiyecekleri tüketmektedirler. Evde kal çağrısı, 18 yaş altı ve aşışını yaptırdığı halde 65 yaş üstü sokağa çıkma kısıtlamaları, günlük asgari geçimini zor şartlarda kazanan esnafımızı zorunlu olarak kepenk kapatma noktasına getirmiştir.  "Hazinemiz dolu, dünyada salgına en hazırlıklı ülke biziz” diyen Hazine bakanımız ve Sağlık bakanımız, gelişmiş ülkelerde ki gibi esnaf ve sanatkârlarımız için bu adımları atacaklarına inanıyoruz ve biran evvel Esnafımız da öncelikli aşı kapsamına alacaklarını umuyoruz. Esnaf teşkilatı Ahilik kültürü almış, yabancı sermayeye karşı kendini ayakta tutmuş, savaş şartlarında dahi her zaman milletinin, devletinin ve bayrağının yanında dimdik durmuştur. Çok zor günler geçirdiğimiz bu süreçte Odamız bünyesinde Esnaf arkadaşlarımızı yeni gelişmelerden sosyal medya hesaplarımızdan anlık bilgilendiriyoruz, sorunlarına anlık cevap veriyoruz. Bakanlıklarımıza yazılı olarak taleplerimizi iletiyoruz, Milletvekillerimize sorunlarımızı yüz yüze aktarıyoruz. Esnaflarımız gönlü zengin cefakar insanlardır, sabahın en erken saatlerinde dükkanlarını açarlar gece geç saatlere kadar cebinde parası olanı da olmayanı da ağırlamaya çalışırlar, hayra bağış makbuzunu alan ihtiyaç sahipleri önce bize koşarlar. Şimdi yardım almayı kabullenmekte biraz zorluk çekiyoruz, dayanacak gücümüz kalmadı, psikolojimiz bozuldu, gururumuz zedelendi, çok ciddi travmalar geçirmekteyiz. Ramazan ayı münasebeti ile durumu iyi olan Esnaf arkadaşlarımız ve durumumuzun farkında olan Eskişehir halkımıza desteklerinden dolayı minnetlerimi, şükranlarımı sunuyorum, sağ olsunlar, var olsunlar. Büyükşehir, Odunpazarı ve Tepebaşı Belediyelerimizden, Kent Konseyi’nden zaman zaman Ayni destek yardımları almaktayız, tüm belediye başkanlarımıza ayrıca teşekkür ediyoruz. Sayın Valilerimiz, Kaymakamlarımız ve Hıfzısıhha kurulu üyeleri İle koordineli çalışıyoruz. Esnafımızın işini kolaylaştırmaya çalışıyoruz. Bu zorlu günler elbette geçecek, mübarek Ramazan ayının hürmetine Rabbim Esnafımıza yardım etsin, Müslüman aleminin ve tüm insanlığın birliğini beraberliğini bozmasın, refah içinde, sağlıklı, ağız tadında bol bereketli günler  geçirmemizi dileriz.